Kadife Sokak Namıdiğer Barlar Sokağı Müdavimlerinin Anlatıları Eşliğinde 'Gece' Üzerine Performatif Bir Araştırma

Abstract

Araştırma, Istanbul gece hayatının belli bir döneminin kültür ve kimlik poltikalarının da etkisiyle bugünün nostaljik bir ideali haline getirilmesini sorunsallaştırıp; gece hayatını, zamanların, mekânların ve kimliklerin çoğaltıldığı akışkan sosyal bir yapı olarak kolektif bellek ve anlatılarındaki sosyal koreografiler üzerinden incelemeyi amaçlamaktadır. Bahsi geçen nostaljik İstanbul gece hayatı temsili, tez çalışmasında, erken 90'larla 2000'ler sonu arasında gezinen 'altın dönem'i kapsamaktadır. Çalışma kapsamında, 'altın dönem' fenomenini açığa çıkarmak ve döneme çizgisel olmayan bir tarih okumasıyla yaklaşabilmek adına Cumhuriyet ve Milliyet gazetelerinin 1970-2018 arası arşivinin analizinden, ilgili akademik literatür taraması ve dönem dergilerinin incelemesinden, eski gece hayatı çalışanlarının yayınlanmış açıklamalarından düzenlenen bir haritalama çalışması oluşturulmuştur. Tartışma, Svetlana Boym'un nostalji üzerine olan kuramsal çalışmaları ve Jan Assmann'ın kolektif bellek çalışmaları ile derinleştirilmiştir. Assmann belleği kimlik endeksli bilgi olarak tanımlamaktadır, dolayısıyla hatırlama eyleminin aidiyetin farkına varma olarak almaktadır. Bu doğrultuda, araştırmanın açığa çıkardığı üzere ilgili döneme ait ifadeler Beyoğlu etrafında oluşmasına rağmen Kadıköy baskın mahalle kültürüyle aidiyeti daha görünür kılabilme potansiyelinden dolayı araştırma alanı olarak seçilmiştir. Mahalledeki Kadife Sokak'ın, namıdiğer barlar sokağının, müzikal kimliği ve altkültürlere sağladığı özgür ortam ile 90'ların başında İstanbul gece hayatına giriş yapmıştır ve anlatılarda gittikçe daha da önemli bir yer edinmiştir. Çalışma sokak müdavimlerinin kendilerinin ve gece rutinlerine dair pratiklerinin anlatısıyla kolektif bir Kadife Sokak gecesini hatırlamaya ve canlandırmaya çalışan performatif ve deneysel bir araştırmadır. Kadife Sokak gecelerine yapılan bu yolculukla; gecenin içerdiği zamanlar, mekânlar ve kimlikler üzeri çeşitlikler kimi zaman 'altın dönem'i ziyaret edip kimi zaman kendini hatırlayan beden üzerinden özgürleştirmek amaçlanmıştır. Bahsedilen arşiv çalışmasının yanı sıra, proje Kadife Sokak müdavimleriyle 2 adımda gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış röportajlar ve katılımcıların anlatılarıyla vücut dillerine odaklanan 'Bir Gece Performansı' isimli video işinden oluşmaktadır. Bu çalışma İstanbul gece hayatının, sosyal bir yapı olarak hatırlanması ve ona dair nostaljik imgesi dışında hikayeler anlatma denemesidir. Anahtar Sözcükler: İstanbul Gece Hayatı, Kadife Sokak, reflektif nostalji, öz anlatı, sosyal koreografi, kolektif bellek, kent ritüelleri, dışarı çıkma pratikleri, müdavim, hatırlayan bedenThe research questions whether the Istanbul nightlife becomes an idealized nostalgic image through identity and cultural politics; or if is it possible to approach it as a fluid social construct that is created with the multiplicity of places, communities, and identities that are uncovered through social choreography and its improvisations. Within the thesis, it is claimed that today's Istanbul nightlife image became prominent with the so-called 'Golden Era', starting around the early 90s to the late 00s, with a major feeling of nostalgia. This term is justified through archival analysis created via a mapping method that laid the groundwork forming the Golden Era phenomenon while contributing a non-linear reading of historical information, gathered from analysis of Cumhuriyet and Milliyet newspapers of 1970-2018, a review of the previous academic literature and magazine articles. In addition, a collection of former night workers' and regulars' personal expressions are obtained from previously published interviews. To deepen the discussion, theoretical concepts of nostalgia and collective memory are incorporated, focusing on Svetlana Boym's and Jan Assmann's studies. Even though the narratives of the era are formed around Beyoğlu neighbourhood; Kadıköy neighbourhood, which comes into the night scene with Kadife Sokak, aka Bar Street, in the early 1990s with its musical identity and open space for subcultural expressions, is chosen as the research site. The study focuses on night-out experience in Kadife Sokak through remembering and performing, while Kadife Sokak regulars are narrating themselves and practices included in their nocturnal routines. The research gains its performative approach from two sets of semi-structured interviews carried out with Kadife Sokak regulars and the video work, Performance of a Night, which focuses on the gestures of the interview participants. Through the interviews, Kadife Sokak nights are reconstructed socially while telling and multiplying stories. Keywords: Istanbul Nightlife, Kadife Sokak, reflective nostalgia, narration of self, social choreography, collective memory, urban rituals, going out practices, being a regular, remembering body