Dokunma Duyusu ve Mahremiyet Odağında Modern Türk Mimarisine Bir Yaklaşım: Nişantaşı-Teşvikiye (1910-1970)

Abstract

Bu tez, dokunma ve mahremiyet üzerinden Modern Türk Mimarisine yeni bir bakış açısı sunmayı amaçlamaktadır. Öncelikle modern dönemde dokunma duyusu ve mekân arasındaki ilişkinin nasıl yorumlandığı tartışılmaktadır. Ardından değişen mekân-birey ilişkisi çerçevesinde bu duyunun mekânla etkileşimi fiziksel (haptik) yani tenimizin mekânla etkileşimi ve sosyal (proksemiks) yani diğer bireylerle temasımız olarak incelenir. Ardından dokunma duyusunun somatik duyularla olan bağlantısı ele alınır ve bu duyunun bireyin hareket ve davranışları üzerindeki etkisi modern mekân bağlamında yeniden yorumlanır. Somatik duyunun etkisiyle modern bireyin davranışları ve mekân kullanımı önceki dönemlere göre değişmiştir. Bu bağlamda hareketlerimizi ve bunların mekânsal karşılıklarını anlamak için başkalarıyla ve mekânla olan etkileşimlerimizi vurgulayan mahremiyet kavramı dokunma duyusu ile ilişkilendirilmiştir. Bu süreçte Türk Modern Mimarisinde ev, modern dönemde bu kavramı anlamak için 'yeni bir mahremiyet' oluşturacak şekilde ele alınacaktır. Mahremiyet ilişkisi yemek yeme, oturma, yatma, çömelme, temizlik, uyuma gibi bedensel pratikler üzerinden değerlendirilecek ve ev içindeki dokunsal-somatik pratikler mekânsal olarak analiz edilecektir. Tüm bunların ardından modern evde dokunma ve mahremiyet kavramları Nişantaşı-Teşvikiye odağında incelenecektir. Bölge, dokunma ve mahremiyet kavramlarına odaklanılarak tarihsel bir perspektiften yorumlanacaktır. Sonrasında farklı dönemlere ait konut planları ve dönem defterleri üzerinden kamu-özel-mahremiyet ilişkilerini inceleyen mekânsal analizler sunulacaktır. Sonuç olarak, Türk Modern Mimarlığı'nın modern konutunda dokunma duyusu ve mahremiyet ilişkisinin nasıl kurulduğu Nişantaşı odağında analiz edilecektir.

This thesis aims to present a new perspective on Modern Turkish Architecture through touch and privacy. Firstly, how the relationship between the sense of touch and space is interpreted in the modern period is discussed. Then, within the framework of the changing space-individual relationship, the interaction of this sense with space is examined as physical(haptic), that is, the interaction of our skin with space, and social(proxemics), that is, our contact with other individuals. Then, the connection between the sense of touch and somatic senses is discussed, and the effect of this sense on the movement and behavior of the individual is reinterpreted in the context of modern space. With the impact of the somatic sense, the modern individual's behavior and use of space have changed compared to previous periods. In this context, to understand our movements and their spatial correspondences, the concept of privacy, which emphasizes our interactions with others and space, is associated with the sense of touch. In this process, the house in Turkish Modern Architecture will be analyzed to form a 'new privacy' to understand this concept in the modern period. The relationship of privacy will be evaluated through bodily practices such as eating, sitting, lying, squatting, cleaning, and sleeping, and the tactile-somatic practices within the house will be spatially analyzed. After all these, the concepts of touch and privacy in the modern home will be examined with a focus on the Nişantaşı-Teşvikiye. The region will be interpreted from a historical perspective, focusing on touch and privacy. Afterward, spatial analyses examining public-private-privacy relations will be presented through housing plans of different periods and period notebooks. As a result, how the relationship between the sense of touch and privacy is established in the modern house of Turkish Modern Architecture will be analyzed with a focus on Nişantaşı.