Türkiye Belgesel Sinemasında Çocukluk Temsili

Abstract

Bu tez, 2000 sonrası yayımlanan ve örnek olarak seçilen 3 belgesel filmde çocukluğa dair söylemleri inceleyerek, günümüz Türkiye'sinde çocukların nasıl temsil edildiğini ele almaktadır. Teoriler ve söylem analizi kullanılarak, çocukluğun, güç ilişkileri, ekonomik sistem ve politik söylemlerle şekillenen ve sürekli değişen bir kavram olarak nasıl inşa edildiğini incelenmektedir. Tezde, Gözmece (Sevinç 2006), Küçük Kara Balıklar (Drama İstanbul Film Workshop, 2011) ve 95 cm: Mega Kentin Mini Yurttaşları (Adanalı 2019) adlı üç belgesel filmin çocukları kentsel alan, kimlik ve neoliberal ekonomi bağlamında nasıl tasvir ettiği araştırılır. Tezde kurulan teorik çerçevede, Jean Baudrillard'ın Simülakr kavramı temel alınarak çocukluğun temsili ile gerçeklik arasındaki kopukluğa ve ideolojik bir illüzyona indirgenişine işaret edilir. Ayrıca, tez, Zygmunt Bauman'ın Akışkan Modernite kavramı ve Gilles Deleuze'ün Kontrol Toplumu kavramına odaklanarak, çağdaş kapitalist sistemlerde yetişkinlerin nasıl 'çocuklaştırıldığını'; belirsizlik, güvensizlik ve bedensel tehlikenin modern öznenin günlük deneyimi haline geldiği bir dönemde çocukluğun nasıl inşa edildiğini araştırır. Giorgio Agamben'in 'kapsayıcı dışlama' kavramı, 'kamp' mantığıyla organize edilen şehirdeki çocukluk tasvirlerini anlamak için tezde kullanılır. Ayrıca, oyun kavramı incelenirken normatif çocukluğa karşı bir direniş biçimi ve egemen söylemde yarık açabilecek bir potansiyel güç ve eylem olarak ele alınır. Çocukluğu değişen güç dinamikleri ve toplumsal yapılar içinde konumlandıran bu tez, temsillerin geniş çaplı toplumsal anlatıları nasıl yansıttığını ve 'normatif çocukluk' mitine meydan okuyan çocukluk hallerini nasıl açığa çıkardığını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Sonuç olarak, tez, Türkiye'de çağdaş sosyal, kültürel ve politik bağlamlarda çocukların temsillerinin ve konumlarının nasıl inşa edildiğini, tartışıldığını ve yeniden yapılandırıldığını daha derinlemesine anlamaya katkı sağlamaktadır.This thesis explores the discourses on childhood in contemporary Türkiye, focusing on how children are represented in selected documentary films released after 2000. The thesis examines how childhood is constructed as an ever-changing concept influenced by power relations, economic systems, and political discourses, building on theories and discourse analysis. By analyzing three documentaries, Gözmece (Sevinç 2006), Küçük Kara Balıklar (Drama İstanbul Film Workshop, 2011), and 95 cm: Mega Kentin Mini Yurttaşları (Adanalı 2019), this study investigates how these films portray children within the broader context of the urban space, identity, and the neoliberal economy. The theoretical framework builds on Jean Baudrillard's concept of simulacrum to understand how the representation of childhood is detached from reality and often reduced to an ideological illusion. Additionally, it dwells on Zygmunt Bauman's concept of liquid modernity and Gilles Deleuze's concept of societies of control to show how adulthood is infantilized within contemporary capitalist systems and how childhood is constructed in an era where uncertainty, insecurity, and unsafety have become daily experiences of modern subjects. Moreover, Giorgio Agamben's concept of inclusive exclusion is essential to understanding the portrayal of childhood within the city, which is organized in the logic of 'camp.' Besides, the notion of play is also explored as a form of resistance to normative childhood, allowing for the disruption of dominant power structures. By situating childhood within shifting power dynamics and societal structures, this thesis aims to reveal how these representations reflect broader societal narratives and expose representations of childhood that challenge the myth of normative childhood. Ultimately, the research contributes to a deeper understanding of how children's representation and positions are constructed, contested, and reconfigured within contemporary social, cultural, and political contexts in Türkiye.