Yerel Yönetimlerin Vergisiz Finansmanı: Yiyorlar ama Çalışıyorlar Çelişkisi

Abstract

Bu tez, Türkiye'deki belirli yerel yönetimlerin kentsel arazilerin ticarileştirilmesi ve inşaata açılması ile elde edilen gelirin, yani vergisiz elde edilen finansın, yerel yönetim bütçelerine olan etkisini ve yaratılan kentsel rantın dağıtım kanallarını incelemektedir. Kentsel arazilerin ticarileştirilmesi, özellikle hızlı kentleşme dönemlerinde inşaat faaliyetlerine uygulanan ücretler yoluyla yerel hükümet gelirlerini artırmakta önemli bir rol oynayabilir. Bu tür faaliyetlere uygulanan ücretler, vergilerde herhangi bir artış olmadan yerel bütçeleri büyütebilir. Bu yöntem literatürde vergisiz (kamu) finansmanı olarak adlandırılır. Değerli kamu arazilerinin kalkınma için tahsisi yolsuzlukla ilişkilendirilebilir. Bu nedenle, hızlı kentleşme dönemlerinde yerel siyasetin görünüşte çelişkili karakterleri üzerine tartışılabilir: yolsuz ama yetkin yöneticiler. Son 40 yılda Çin'deki hızlı kentleşme, literatürde bu tür uygulamaların özü olarak kabul edilir. Bu çalışmada, Türkiye için vergisiz finansman tahminleri üreterek literatüre katkıda bulunulmaktadır. Ampirik analizde, bu tür gelirlerin yerel hükümet bütçelerindeki payı tahmin edilmektedir. 2007-2022 dönemi için bilanço verilerini yapı kullanım ve ruhsat izni verileriyle birleştirilmesinin ardından, ilk olarak, 2018'e kadar yerel gelirlerde gerçek bir artış ve sonrasında yapı kullanım eğilimlerine paralel olarak keskin bir düşüş gözlemlenmiştir. Daha sonra inşaatla ilgili faaliyetlerden elde edilen gelir payları tahmin edilmiştir. İstanbul belediyeleri için arazi ticarileştirmeyle ilgili gelirlerin ortalama payı %6-46 aralığındadır. Bir kıyas noktası olarak, arazi ticarileştirmesinden elde edilen belediye gelirleri, 2000'lerde Çin'deki belirli yerel yönetim gelirlerinin %16-46'sını oluşturmaktadır (Lin & Zhang, 2014).

This thesis examines the impact of the revenue generated by the commercialization of urban lands by local governments in Turkey, namely taxless finance, on local government budgets. Commercialization of urban land can benefit local government coffers via land sales and permitting fees levied on construction activities, especially during periods of rapid urbanization. Land sales and fees levied on such activities can increase local budgets without increasing taxes, i.e. taxless [public] finance. However, allocation of valuable public land for development can be rife with corruption. Hence the seemingly contradictory character of local politics in periods of rapid urbanization: corrupt but competent administrators. Rapid urbanization in China in the last 40 years is considered the epitome of such practices. This thesis contributes to literature by generating estimates for taxless finance for Turkey. In the empirical analysis, the share of such revenues within the local government budgets is estimated. For that, balance sheet data is combined with building usage and license permit data for the period 2007-2022. First of all, a real increase in local revenues until 2018 and sharp downturn afterwards parallel to building usage trends were observed. Then revenue shares from construction related activities estimated: average share of land commercialization related revenues are in the range of 6-46% for Istanbul municipalities. As a benchmark, Municipal revenues from land commercialization accounts for 16-46% of certain local government revenues in China in 2000s (Lin & Zhang, 2014).