Veri zarflama analizi ile vergi dairesi başkanlıklarının performansının ölçülmesi

Abstract

Küreselleşme ilerledikçe ekonominin aktörleri arasındaki giriftlik artmış, üretim ve pazarlama faaliyetleri ulusal sınırları aşmıştır. Bugün küresel pazarlarda kendisine yer bulan çoğu ürün, pek çok farklı ülkede üretilmekte, bu ürünleri üreten çok uluslu şirketlerin yarattıkları yıllık gelir, bazı ülkelerin GSMH'sından daha yüksek miktarlarda gerçekleşmektedir. Bununla birlikte, hala ulusal devletlerin güçleri ekonomi için en önemli oyuncu olmayı sürdürmektedir. Özel sektörün gerçekleştiremediği pek çok büyük yatırımı halen ulusal hükümetler üstlenmektedir. Yine vergiler aracılığıyla elde ettiği büyük bir parasal tabanı çeşitli para politikaları araçları ve teşvik uygulamaları ile yönlendirerek ulusal ve küresel bazda çeşitli müdahaleler yapan ulusal devletler günümüzde de ekonominin yönetilmesinde temel rolü oynamaktadır. Özellikle son yıllarda Avrupa'da meydana gelen ekonomik krizlerin birçoğu, Avrupa'daki çeşitli devletlerin bütçelerini yeterince iyi yönetememelerinden kaynaklanmaktadır. Bütçe yönetiminin en önemli kalemi ise vergilerin toplanmasıdır. Vergilerin en verimli şekilde toplanabilmesi ise etkin bir denetim ile mümkündür. Bu yüzden de vergi denetiminin etkinliği hem ulusal devletler ve ulusal şirketler, hem de küresel piyasalar ve çok uluslu şirketler için büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada, Türkiye'nin 2012 yılı itibarıyla yayınlanmış en güncel verileri olan 2009 yılındaki vergi verileri kullanılarak Türkiye'nin vergi denetimi etkinliği, son on yılların en tercih edilen analiz yöntemi olan ve karşılaştırmalı analiz yapmak için son derece uygun bir enstrüman sunan Veri Zarflama Analizi (VZA) ile sınanmıştır. Analizin sonuçları, Türkiye için vergi denetimi anlamında önemli bilgiler sunmaktadır.