Türkiye Ekonomisinin Yapısal Sorunları, Finansal Kırılganlıklar ve Kriz Dinamikleri

Abstract

Türkiye ekonomisi 2018 ortalarında bir döviz krizi ile karşı karşıya kalmış, ekonomiyavaşlamaya, enflasyon hızla artmaya ve borç ödemelerinde yaşanan sorunlaryoğunlaşmaya başlamıştır. Bu makalede, yaşanan bu gelişmelerin, 2000’li yıllardaTürkiye ekonomisine hâkim olan dış sermaye girişlerine bağımlı, borç artışına dayanan,inşaat odaklı büyüme modelinin yapısal bir krizi olduğu öne sürülecek, Türkiyeekonomisinin dış sermaye girişlerine bağımlı yapısı tartışıldıktan sonra, borç artışıve inşaat odaklı büyüme tercihleri incelenecektir. 2000’li yıllar boyunca dış sermayegirişlerinde yaşanan artışla birlikte ekonominin ani duruş veya çıkışlara karşı kırılganlığınıdaha da artmıştır. Özel sektörün toplam dış borcundaki artış, hem bankacılık sektörünühem de finansal olmayan işletmeleri döviz kurlarındaki oynamalara karşı kırılgan halegetirirken yurtiçi borçluluk oranlarındaki artış da ekonomik büyümenin faiz oranları vekredi genişlemesindeki değişimlere oldukça duyarlı olmasına yol açmıştır. Türk lirasınınreel olarak uzun süre değerli seyretmesi, üretimde ithal ara malı kullanımını arttırarak2000’li yıllarda büyümenin yüksek cari açıklarla birlikte gerçekleşmesine nedenolmuştur. Dolayısıyla dış sermaye girişlerine bağımlı, borç artışına dayanan, inşaatodaklı büyüme modeli iç ve dış şartlar olumlu olduğunda ekonomik büyüme yaratırkenzaman içerisinde ekonomideki kırılganlıkları arttırmış ve ekonomik istikrarsızlığa zeminhazırlamıştır. Bu şartlar altında ortaya çıkan döviz ve borç krizi sonrası ekonomininseyrinin ana belirleyicisi küresel likidite şartlarındaki gelişmeler olacaktır.