Betonarme Modern Mimari Miras Örneği: Sultanahmet Adalet Sarayı'nın Yapısal Müdahale Yönteminin Tartışılması

Abstract

Modern Architectural Heritage is still in full swing in terms of international and national organizations. There is no definition and framework provided for an agreement. Differences in the definitions are reflected in different legislations. In the first part, together with definitions of Modern Architectural Heritage and the effects of differences in definitions on international legislation and organization, protection criteria are explained. By narrowing down the international scale to Turkey, the development of modern architectural heritage at the local scale is explained and protection criteria, which have been shaped in the context of current debates of legislations and organizations on protection practices, are defined. In the second part, the development of concrete structures, that have become prevalent since the 19th century both worldwide and simultaneously in our country, especially in public structures, and has formed an important layer in urban culture, is explained in terms of modern architectural heritage. In line with earthquake reality in our country, the progress of legislation on widespread reinforced concrete structures and how the current earthquake regulations effect reinforced concrete cultural assets is discussed. Structural protection interventions that are required for the structures requiring retrofitting were defined and divided into three classes according to their level. This classification is demonstrated by national and international practices. In the third part, the characteristics of the historical context where Sultanahmet Justice Palace, which is not registered as a heritage of modern architecture, is located and its relationship with the context are explained. Sedat Hakkı Eldem's and Emin Onat's impacts on the architectural environment of the era, including the design of the Sultanahmet Palace of Justice, and changes in conservation theory and practice created by the discussions on the design and construction processes, are discussed. In the first chapter, within the framework of protection criteria defined in Turkey, for the determination and registration of modern architectural heritage values of Sultanahmet Justice Palace, the registration proposal form is prepared in the format of DocomomoNiş. In the fourth part, the conservation status of the values of Sultanahmet Justice Palace, in case of application of protection by structural intervention methods that are defined in the thesis, are evaluated in separate tables. In the fifth section, where the results are discussed, the architectural environment of the period until the emergence of the design of the Sultanahmet Justice Palace is summarized. And the effects of land selection, architectural project competitions, excavation and construction processes on the architectural environment and practices of the era are evaluated. The conditions preventing the registration of Sultanahmet Palace of Justice have been evaluated and the values of Modern Architectural Heritage have been defined through the protection criteria defined by Polat and it has been determined that there is a cultural asset that needs to be protected. It is suggested that the Sultanahmet Palace of Justice was in need of structural intervention by evaluating factors such as the regulations, construction techniques, reinforced concrete standards of the era and the age of the building. On the basis of this prediction, in case of application of protection methods by structural intervention, the conservation status of the original values carried by the structure is mutually evaluated through the table. The reasons for applying these three different intervention methods in international and national examples and the protection status of heritage values are evaluated in comparison with Sultanahmet Justice Palace. As a result of this evaluation, the most accurate structural intervention proposal is tried to be selected.

Modern Mimari Miras'ın halen uluslararası ve ulusal örgütlenmeler açısından üzerinde tam bir anlaşma sağlanan tanımı ve çerçevesi bulunmamaktadır. Tanım üzerindeki farklılıklar mevzuatlara da yansımaktadır. Birinci bölümde Modern Mimari Mirasın tanımları ve tanımların farklılığının uluslararası mevzuat ve örgütlenmeye olan etkileri ile mevcut koruma ölçütleri anlatılmıştır. Uluslararası ölçekten Türkiye ölçeğine inilerek Modern Mimari Miras'ın yerel ölçekteki gelişimi anlatışmış, mevzuat ve örgütlenmelerin koruma pratiğinde yarattığı güncel tartışmalar çerçevesinde şekillenen koruma ölçütleri tanımlanmıştır. İkinci bölümde 19. yüzyılla beraber dünyayla eş zamanlı denilebilecek hızda ülkemizde de başta kamusal alan olmak üzere yaygınlaşan ve kent kültüründe önemli bir katman oluşturan betonarme yapıların Modern Mimari Miras açısından gelişimi anlatmaktadır. Ülkemizin içinde bulunduğu deprem gerçeği doğrultusunda yaygınlaşan betonarme yapılara ait mevzuat gelişimi ve betonarme kültür varlıkları için güncel deprem yönetmeliğinin çizdiği çerçeveye ele alınmıştır. Güçlendirmeye gereksinim duyan yapılar için gerekli yapısal koruma müdahaleleri düzeylerine göre üç sınıfa ayrılarak tanımlanmıştır. Yapılan sınıflandırma uluslararası ve ulusal uygulamalar üzerinden örneklendirilmiştir. Üçüncü bölümde Modern Mimarlık Mirası olarak tescillenmemiş Sultanahmet Adalet Sarayı'nın bulunduğu tarihsel bağlamın özellikleri ve bağlamla olan ilişkisi anlatılmıştır. Sultanahmet Adalet Sarayı tasarımı da dâhil olmak üzere Sedat Hakkı Eldem ve Emin Onat'ın dönemin mimarlık ortamına olan etkileri, tasarım ve inşa süreçlerinin yarattığı tartışmaların koruma kuram ve pratiğinde yarattığı değişimler ele alınmıştır. Birinci bölümde Türkiye'de tanımlanan koruma ölçütleri çerçevesinde Sultanahmet Adalet Sarayı'nın taşıdığı Modern Mimari Miras değerleri belirlenerek tescillenmesi için DocomomoNis formatında öneri tescil fişi hazırlanmıştır. Dördüncü bölümde, tez kapsamında tanımlanan yapısal müdahale ile koruma yöntemlerinin Sultanahmet Adalet Sarayı'na uygulanması durumunda taşıdığı değerler açısından korunma durumu ayrı ayrı tablolarda değerlendirilmiştir. Sonuçların tartışıldığı beşinci bölümde, Sultanahmet Adalet Sarayı tasarımının ortaya çıkışına kadar dönemin mimarlık ortamı özetlenmiş, arsa seçimi, mimari proje yarışmaları, kazı ve inşa süreçlerinin dönemin mimarlık ortamına ve pratiğine olan etkileri değerlendirilmiştir. Sultanahmet Adalet Sarayı'nın tescilini engelleyen koşullar değerlendirilerek, Polat'ın tanımladığı koruma ölçütleri üzerinden Modern Mimari Miras değerleri tanımlanmış, bu değerler göz önüne alınarak korunması gereken bir kültür varlığı olduğu tespiti yapılmıştır. Yapıldığı dönemin yönetmelikleri, yapım teknikleri, betonarme standartları ve yapının ömrü gibi etkenlerin değerlendirilmesiyle Sultanahmet Adalet Sarayı'nın yapısal müdahale ihtiyacı olduğu öne sürülmüştür. Bu öngörü üzerine tez kapsamında tanımlanan üç yapısal müdahale ile koruma yönteminin de uygulanması durumunda yapının taşıdığı özgün değerlerin korunma durumu tablo aracılığıyla karşılıklı olarak değerlendirilmiştir. Bu üç farklı müdahale yönteminin uluslararası ve ulusal örneklerde uygulanma gerekçeleri ve miras değerlerinin korunma durumları Sultanahmet Adalet Sarayı ile karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme sonucunda yapılan çıkarımla en doğru yapısal müdahale önerisi seçilmeye çalışılmıştır.