Türkiye Elektrik Piyasası İçin Ekonomik Denge Modelleri: Piyasa Denge Modelleri İle Üretim/İletim Yatırım Modellerinin Bütünleştirilmesi

Abstract

Dünya ve Türkiye elektrik piyasalarındaki yeniden yapılanma (ve de serbestleşme) sürecinde, tekelci ve dikey yapıdaki kamu elektrik şirketi yerini özel üretim/dağıtım şirketleri ile düzenleyici ve denetleyici üst kurumların piyasa kurallarını belirlediği ve bağımsız sistem işletmecisinin organize ettiği çok oyunculu yeni bir piyasa yapısına bırakmıştır. Bu bağlamda, Türkiye elektrik piyasasında yeni üretim/iletim kapasite yatırım kararlarını, rekabetçi piyasada oluşacak fiyat sinyallerini ve fiyat sinyalinin altında yatan diğer yatırımcı ve/veya üreticilerin davranışlarını, yakıt maliyetleri ve talep artışı gibi arz-talep dinamiğine bağlı belirsizlikleri dikkate alabilen ekonomik denge modelleri ile tahminler ve planlamalar yapabilmek için piyasa-takas veya piyasa fiyatı benzetim modellerine ihtiyaç duyulmaktadır. Bunun yanısıra, piyasa modelleri ile planlama ve geleceğe dönük kestirimler yapılabileceğinden, yatırım kararları ile bütünleşik bu tarz modellere (şirketlerin ve tüketicilerin piyasadaki davranışlarını, denetleyici ve düzenleyici kurumun piyasa izleme/denetleme faaliyetlerini ve sistem işletmecisinin piyasayı ve sistemi gözlemleme ve işletme görevlerini analiz edebilecek) ihtiyaç kaçınılmazdır. Bu projede, Türkiye elektrik piyasası için piyasa-takas/piyasa fiyatı benzetim modeli oluşturulmuş ve bu modele üretim/iletim yatırım modelleri eklenmiştir. Bu bağlamda, yatırımcılar için büyük önem arz eden çok çeşitli etkenlerin (örneğin piyasa gücü, iletim kısıtlılıkları, üretimdeki belirsizlikler, talep tepkisi ve belirsizlikleri gibi) piyasa fiyatı sinyali üzerindeki etkileri simüle edilmiştir. Ayrıca önerilen bütünleşik modeller, hem geleceğe dönük yatırım planları açısından hem de bunların piyasaya etkileri ve piyasa oyuncularının karar verme süreçlerindeki sonuçları bakımından oldukça faydalı sonuçlar sunmaktadır. Bu projede geliştirilen bütünleşik modeller tek-seviyeli ve iki-seviyeli olarak formüle edilmiş ve oldukça genel koşullar altında bu modellerin tamamlayıcılık problemleri kullanılarak etkin bir şekilde çözülebildiği görülmüştür. Bunun yanısıra ikili tamsayı kısıtlı karışık tamamlayıcılık problemlerinin bu yapı altında çözülebildiği bir test sistemi üzerinde gösterilmiştir. Bu modellerin Türkiye elektrik piyasasındaki uygulamalarından ise etkin bir politika analiz aracı olarak kullanılabileceği ve çeşitli senaryolar ile piyasa dinamiklerini analiz edebileceği görülmüştür.