İMPARATORLUĞUN “EN UZUN ON YILI”NI YAZMAK: ÖMER SEYFETTİN HİKÂYELERİNDE FARKLI “ON TEMMUZ”LAR

Abstract

Ömer Seyfettin, 36 yıllık kısa yaşantısına yedi ciltlik büyük bir külliyatı oluşturacak kadar makale ve öykü sığdırmıştır. Seyfettin’in kısa ama verimli yazarlık yaşamında II. Meşrutiyet’in ilanının (Hicri, 10 Temmuz 1324), ya da bazılarının isimlendirdiği gibi 1908 Devrimi’nin ve sonrasındaki gelişmelerin büyük etkisi vardır. Ömer Seyfettin’in 1902’de başladığını söyleyebileceğimiz yazarlık yaşantısında ana malzemelerinden biri; Meşrutiyet, İttihat ve Terakki Cemiyeti ve onun çevresinde dönen düşünce akımları olmuştur. Yazar, önceleri bir asker sonra ise bir “muharrir” ve “öykücü” olarak hem bu süreçte görev almış hem de yazdığı makale ve öykülerle bu sürece yön vermiştir. Bu çalışmada Ömer Seyfettin’in bazı makaleleri ve öyküleri seçilerek, 1908’de ilan edilen Meşrutiyet’e, İttihat ve Terakki’ye ve İttihatçılara ilişkin görüşleri irdelenmiş ve bu görüşlerin ardındaki dinamikler ortaya konmaya çalışılmıştır. Meşrutiyetin ilanı sonrasındaki sıcak günleri Rumeli’de bir asker olarak yaşayan Ömer Seyfettin’in askerlikten ayrılarak Selanik’e gelmesiyle İttihat ve Terakki’yle olan ilişkisinin de kuvvetlendiği görülmektedir. Özelikle “Yeni Lisan” hareketinin teorisyenlerinden biri olarak Genç Kalemler dergisinin önemli isimlerinden biri olan yazar, bu dergi vesilesiyle sunduğu katkılarla da Cemiyet’in 1908 sonrası kültürel programının oluşmasında söz sahibi olmuştur. Ancak Seyfettin’in Meşrutiyet’e, İttihat ve Terakki’ye ve İttihatçılığa bakışının değişmeden kaldığı, her zaman Parti’nin ideallerini paylaştığı ve desteklediği söylenemez. Bu çalışma kapsamında çeşitli dönemde yazdığı makalelere ve öykülere baktığımızda yazarın kimi zaman İttihatçıları ve ideallerini ateşli bir biçimde savunduğu, kimi zaman da değişen konjonktürle birlikte onları şiddetli bir biçimde eleştirdiği görülmektedir. Elbette, 1908’den 1918’e kadar, Osmanlı imparatorluğunun belki de “en uzun 10 yılı”nı şekillendiren İttihat ve Terakki’nin, bütünlüklü “tek” bir hikâyesini anlatmak mümkün değildir. Ömer Seyfettin’in makaleleri ve öyküleriyle kendisini gösteren değişken tavrı da bunun bir göstergesi olarak değerlendirilebilir.

Ömer Seyfettin managed to fit into his 36 year life a large corpus of stories and essays running to 7 volumes. The second proclamation of the Meşrutiyet (Constitution) in 1908 (the 10th of July, 1324 according to the Muslim calender), also called the Revolution of 1908 by some historians, and the period following this proclamation had a huge impact on Seyfettin. A main focus of Seyfettin, who started to write around 1902, was the Second Constitutional Era (II. Meşrutiyet), the Committee of Union and Progress (CUP), the Unionists and the ideas evolving around these. Ömer Seyfettin first as a soldier, and later as a “columnist” and a “storyteller”, played a part in this process and also gave it direction through his essays and stories. In this study, some of Ömer Seyfettin’s selected stories and essays are used to analyse, and to understand the dynamics behind his ideas about the Constitution era, the CUP and the Unionists. It is observed that Seyfettin, who was a soldier in Rumelia after the proclamation of the Meşrutiyet, strengthened his relations with the CUP after leaving the military and coming to Salonica. He was especially influential in the formation of the culture programme of the Committee after 1908 through being one of the theorists of the “New Language” movement and through his contributions to the journal Genç Kalemler. However, it cannot be said that his ideas about the Constitution era, the CUP and the Unionists stayed the same through the whole period, nor did he support the Unionists’ ideals all the time. Looking at the essays and stories he wrote in different periods one can conclude that sometimes he is an enthusiastic supporter of the Unionists and at other times he violently criticizes them depending on circumstances. Certainly, it is not possible to narrate in a single story the multifaceted CUP which shaped the “longest 10 years” of the Ottoman Empire from 1908 to 1918. Seyfettin’s articles and short stories and his changing attitudes may be taken to be a reflection of this.